Elke organisatie lijkt duurzaamheid op dit moment als focus te hebben als je de reclame-uitingen mag geloven. Van supermarktketen tot autofabrikant, van pensioenaanbieder tot gemeente. En dat het een gewild onderwerp is om mee te pronken is duidelijk: duurzaam ondernemen heeft de toekomst. Willen we echt duurzaam ondernemen of doen we stiekem aan greenwashing? En als wetgeving je dwingt om te verduurzamen, ben je dan ook echt duurzaam bezig?
Een doel neerleggen dat precies aansluit bij wat de wet je voorschrijft is dan misschien helemaal niet meer zo ambitieus. Sterker nog: er zit een grote kans in dat er dan via de achterkant zelfs vertraagd wordt. Hoe duurzaam zijn we eigenlijk echt bezig?
Dit wil ik even verduidelijken met een voorbeeld. Alle autofabrikanten maken elektrische modellen en zeggen dat ze duurzaam bezig zijn. Maar de duurzame, elektrische auto die gemaakt wordt, is op dit moment een logische stap van de fabrikant: ze moeten simpelweg wel. Onder druk van de Europese Commissie zijn de CO2 doelstellingen aangescherpt: 50% minder uitstoot voor nieuw verkochte auto’s in 2030! Dan kan je mooie plaatjes laten zien van elektrische auto’s, maar als je weet dat tegelijkertijd de autofabrikantenkoepel Acea (The European Automobile Manufacturers’ Association in 2020 om uitstel van de nieuwe emissienormen heeft gelobbyd, dan is duurzaam ondernemen vanuit eigen motivatie maar zeer de vraag. Wetgeving duwt de industrie tot uitstootvermindering en als je dan nog mee wilt doen, dan zal je wel mee moeten. Daar zit geen ander ‘hoger doel’ aan dan overleven en geld blijven verdienen.
Duurzaam ondernemen vanuit een brede missie
In de auto-industrie denken veel mensen bij duurzaam ondernemen vanuit de missie meteen aan Tesla: zij doen het goed, want zij zijn toch initiators op het gebied van elektrisch rijden? Tesla’s missie is om de wereldwijde transitie naar duurzame energie te versnellen. Dat is zeker geen verkeerde missie. Maar het richt zich wel eenzijdig op duurzame energie en niet op de andere elementen van ESG-beleid: naast de E van Environment kijkt ESG ook naar Sociale aspecten (S) en Governance (G) aspecten. Als we dat bij Tesla bekijken, dan zijn daar nog wel wat vraagtekens bij te zetten.
Het bedrijf kon niet voorkomen dat er kinderarbeid voorkwam in de toeleveringsketen voor de inkoop van kobalt in Congo (Social). Tesla intimideerde werknemers om vakbondsvorming in de VS te voorkomen en het bedrijf werd beschuldigd van slechte arbeidsomstandigheden in de autofabrieken en het dwingen van werknemers om lange uren te werken (Social). En topman Elon Musk lapt regelmatig de regels van informatievoorziening aan zijn laars door op Twitter bedrijfsgevoelige informatie te delen (Governance).
Als je vanuit brede ESG-doelen kijkt, doet bijvoorbeeld Toyota het echt een stuk beter dan Tesla. Toyota was met de vroege introductie van het Prius-model in 1997 zijn concurrentie ver vooruit. Het heeft daarna ook niet stil gezeten. Het heeft bewuste keuzes gemaakt, bijvoorbeeld door de huidige generatie ion-lithiumbatterijen over te slaan en alle inspanningen te richten op de volgende generatie solid-state batterijen, die betere prestaties leveren en aanzienlijk minder zeldzame aardmetalen en chemicaliën nodig hebben. En de topman verdient zeker een ‘nette boterham’, maar houdt zich niet bezig met de beïnvloeding van aandelenkoersen.
Als je duurzaam ondernemen echt belangrijk vindt, start je dus met je missie, die breed gaat en echt raakt aan een maatschappelijk belang. Simon Sinek noemt dit ‘Start With Why’. Zijn Golden Circles zijn een mooi denkmodel om een missie aan te scherpen. Het vergt nog best wat denkkracht om de missie goed neer te zetten (klik hier om meer te leren over de missie). En als je dat dan goed hebt neergezet, dan ben je er nog niet, zoals uit het voorbeeld van Tesla blijkt. Voor ons is een organisatie pas bezig met duurzaam ondernemen, als de beslissingen en keuzes voortkomen vanuit de brede missie en niet vanuit een ‘tick the box’ op milieu-thema’s of onderwerpen of omdat het moet vanuit regelgeving. Het gaat dus om de echte wil om op een breed scala te werken aan maatschappelijke impact zonder ook negatieve impact te veroorzaken! Waardegedreven organisaties hebben dit idee werkelijk geïncorporeerd in hun bedrijfsvoering. Zij zullen dus ook niet bang zijn voor de regelgeving die op komst is.
Rapporteren over duurzaam ondernemen
De Europese Commissie heeft de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) aangenomen. Deze regelgeving verplicht bedrijven die of 250+ medewerkers hebben of meer dan 40 mlj omzet of meer dan 20 milj balanstotaal hebben, over het boekjaar 2023 te rapporteren over de milieu- en sociale impact van bedrijfsactiviteiten. En om deze informatie te laten toetsen door een externe accountant! Voor veel bedrijven betekent dit dat zij snel aan de slag moeten om klaar te zijn en te voldoen aan deze verplichting.
Vanuit de richtlijn moet je als organisatie rapporteren over:
- 1. Materiële duurzaamheidsontwikkelingen die leiden tot mogelijk financiële risico’s voor het bedrijf, zoals grondstoffen schaarste, extreem weer en transitie risico’s
- 2. Ecologische en sociale materiële impact van het bedrijf op mens en milieu, zoals biodiversiteitsverlies en mensenrechtenschendingen in de keten
- 3. Het meten van lange termijn doelstellingen; naast financiële informatie over immateriële zaken neemt de richtlijn ook niet-financiële indicatoren zoals sociaal kapitaal op
- 4. Verplichte ‘limited assurance’: externe accountantscontrole.
Vooral punt 2 en 3 moedigen wat ons betreft aan om echt aan de slag te gaan vanuit de missie: (opnieuw) nadenken over je missie (3) en deze vervolgens omzetten in (haalbare) doelstellingen op het gebied van ESG (2). Dat sluit perfect aan bij de missie omzetten in een waardegedreven strategie. Dan krijg je doelstellingen die passen bij de organisatie en herkenbaar zijn voor medewerkers.
Focus: start vanuit je missie
We zien vaak genoeg dat organisaties niet weten waar ze moeten beginnen. Er zijn veel ESG-doelen, er zijn ook nog de 17 Sustainable Development Goals (SDG’s), de doelen vanuit de Verenigde Naties om van de wereld een betere plek te maken in 2030. Het zijn er te veel en sommigen zijn te hoog over om zo maar toe te passen op een zorginstelling, gemeente, of MKB-organisatie. Hoe maak je een verantwoorde keuze en ga je toch aan de slag?
Uitgangspunt moeten wat ons betreft niet de ESG-lijstjes of de SDG’s zijn, maar de missie van de organisatie. Samen met stakeholders kan je gaan kijken waar jouw maatschappelijke bijdrage ligt en waar je negatieve impact kan voorkomen. Dat kan je doen door een zogenaamde materialiteitsanalyse uit te voeren. En neem daarbij het eerste punt van de CSRD-richtlijn mee: de ESG-risico’s voor de bedrijfsvoering. De focus moet liggen op waar jouw organisatie impact heeft. En dat hangt dus vooral samen met de missie en visie van jouw organisatie.
Om echte stappen te maken is het belangrijk om keuzes te maken, ook wat je nu niet doet, maar eventueel later gaat oppakken. Als je op te veel zaken tegelijk gaat richten, lijkt het voor medewerkers niet meer behapbaar en zullen zij de motivatie verliezen. Als je het beknopt houdt en de resultaten (die dan waarschijnlijk ook makkelijker gehaald zullen gaan worden) inzichtelijk maakt, kan je medewerkers motiveren en uitdagen tot nog een stapje verder. Sterker nog – dan kan je medewerkers vragen hoe dat stapje meer gemaakt kan worden, omdat zij weten dat hetgeen zij doen bijdraagt aan de hogere ambitie.
Duurzaam ondernemen: start klein, maar start!
Bezig zijn met duurzaam ondernemen en MVO is eigenlijk al van alle tijden, zoals in ons eBook ‘MVO-Strategie, de startersgids’ te lezen is. Als je op dit moment aan het begin staat om de omslag naar duurzaam ondernemen te maken, dan zullen de vele termen, organisaties en richtlijnen je wellicht een beetje ontmoedigen. En dat is jammer, want er is al zoveel beschikbaar en uitgedacht. Als je het een beetje slim aanpakt, kun je juist gebruik maken van de zaken die al zijn bedacht en uitgeprobeerd. Dit hebben we in ons eerste eBook beknopt weergegeven.
Elke eerste stap is moeilijk. Maar blijven staan maakt het niet makkelijker. En je hoeft als organisatie niet direct de marathon uit te lopen. Kleine stapjes maken is altijd beter dan geen stappen maken. En elk stapje vooruit is er weer één in de juiste richting. Wil je starten met de eerste stappen? Begin dan met de allereerste stap en lees ons eBook. Hierin lees je over de geschiedenis, terminologie en de richtlijnen. Daarna zullen de vervolgstappen wellicht een stukje overzichtelijker worden.
Kijk ook naar onze visie op duurzaamheid en organisatie-inrichting
