Na de toeslagenaffaire en de achterkamertjespolitiek van de formatie proberen politieke partijen en politici zichzelf opnieuw uit te vinden. Dualisme tussen Kamer en regering is het nieuwe toverwoord. De roep om transparantie en openheid zou de kloof met de burger moeten verkleinen. De vraag is of dat lukt via deze weg. Belangrijker nog: wat heeft de burger hier eigenlijk echt aan? En is de landelijke overheid hier wel aan zet? Of zijn het juist gemeenten, provincies en instanties zoals het UWV die het vertrouwen moeten herwinnen? Hoe zit het met de missie en de waarden op lokaal niveau? Deel 1 in de serie over waardengedreven organisaties: de waardengedreven missie.
Wat is een missie eigenlijk?
Elke organisatie heeft een missie, of althans denkt die te hebben. Meestal is het een zin, alinea of zelfs een hele pagina. Het staat bijna altijd in verband met ‘de visie’ en ‘de strategie’ van de organisatie. De vraag is wat zo’n alinea nu eigenlijk waard is en of het nodig is, want in praktijk blijkt het overgrote deel van de medewerkers geen flauw idee te hebben wat die missie van zijn/haar organisatie is, laat staan dat ze weten hoe er naar te handelen.
De meest gehoorde opvatting over het begrip ‘missie’ is ‘het bestaansrecht’ van de organisatie. Het vertelt wat een organisatie doet en voor wie. Zoiets als “wij verkopen verzekeringen” of “wij leveren zorg en ondersteuning aan ouderen”. Best wel makkelijk als je een concreet product maakt of een concrete dienst levert. En tegelijk niet echt inspirerend of informatief. Een medewerker van een verzekeraar weet echt wel dat er verzekeringen verkocht en beheerd worden. En een zorgmedewerker van een ouderenzorginstelling weet natuurlijk dat er zorg en ondersteuning aan ouderen wordt verleend. Niet gek dat de meeste medewerkers hun schouders ophalen bij het lezen van een dergelijke missie. Zou zo’n missie de reden zijn waarom deze medewerkers elke dag naar hun werk gaan?
Het wordt al een stuk moeilijker als een organisatie heel veel verschillende diensten levert. Of als een organisatie voor de burger soms abstracte diensten levert. Gemeenten en provincies zijn hiervan een goed voorbeeld: ze doen veel verschillenden dingen, die vaak ook nog niet direct in het zicht van de burger worden gedaan. Hoe geef je als gemeente of provincie dan vorm en inhoud aan je missie? En kan je hiermee de kloof met de burger verkleinen of je impact vergroten?
Simon Sinek
Missie en de WHY van de organisatie
Voordat we antwoord geven op de bovenstaande vraag, is het goed om eens in detail te bekijken wat het woord ‘missie’ eigenlijk betekent. Want een deel van de misvatting of het nut van de missie is terug te leiden op de meerdere betekenissen die het woord heeft.
Van Dale geeft meerdere betekenissen van ‘missie’:
a) Zending met een bijzonder doel
b) Verkondiging van een geloof
c) Vertegenwoordiging van een staat bij een buitenlandse regering
d) Speciale taak, opdracht of roeping
Even afgezien van de derde uitleg, bevatten de andere drie betekenissen een bepaalde mate van gemeenschappelijkheid. Het gaat om een bijzonder doel, geloof of roeping, en eigenlijk veel minder over wat je doet of wat je levert. In de definitie van missie zoals in Van Dale uitgelegd, zit wat mij betreft in ieder geval een duidelijk element van ‘gevoel’: het gaat minder over wat je doet maar veeleer over de ‘opdracht’ waar je voor staat.
Het begrip ‘missie’ dat bij organisaties gebruikt wordt, is eigenlijk de vertaling van het Engelse woord ‘mission’ of ‘mission statement’. Van Dale geeft ook een definitie van ‘mission statement’: uitspraak waarin de taakopvatting en de doelstelling van de organisatie zijn samengevat’. Dit gaat dan wel veel meer uit van wat een organisatie doet, maar bevat ook dat wat de organisatie daarmee wenst te bereiken.
De definitie van ‘mission statement’ sluit wat mij betreft erg goed aan bij wat Simon Sinek de ‘WHY’ van de organisatie is. Sinek geeft in zijn boek “Start with Why” aan waarom het voor organisaties belangrijk is om hun taakopvatting en hun ‘opdracht’ expliciet te maken. Er zijn drie redenen die ik hier wil noemen:
1) een goed geformuleerde WHY geeft een organisatie een ‘opdracht’ om iets bij te dragen aan de maatschappij (dit is het bijzondere doel)
2) een goed geformuleerde WHY verbindt het verleden, de herkomst van de organisatie (waarom het ooit is opgericht, de waarden van de mensen die er werken) met de toekomst.
3) Een goed geformuleerde WHY geeft medewerkers een handelingsperspectief om ‘het goede te doen’ en daarmee een verbindend kompas voor gezamenlijke waarden.
Waardengedreven Missie: op zoek naar het hoger gelegen maatschappelijk doel
Een missie die alleen beschrijft ‘wat’ een organisatie doet en voor wie, is dus niet voldoende. In het mission statement is er niet alleen sprake van een ‘taak’ maar van een ‘taakopvatting’ en van doelstellingen. Als een gemeente, provincie of ZBO alleen maar zou beschrijven ‘wat’ ze doen en voor wie, is dat als een machine zonder ziel: er worden taken uitgevoerd voor de burgers, maar zonder passie, compassie of enig hoger doel. En daar gaat het dus fout. Want zonder een hoger maatschappelijk doel is werken voor de burgers of bedrijven in de regio verworden tot een vraagstuk van efficiency en kosten, niet van impact.
Als we de kloof tussen overheid en burgers willen verkleinen, zullen we dus moeten beginnen met expliciet zijn over het “Waarom” van de organisatie. Een goed geformuleerde mission-statement of missie geeft dus als eerste richting aan het handelen vanuit een hoger maatschappelijk perspectief. Het vertelt de burgers en bedrijven waarom een gemeente, provincie of ZBO er is, geformuleerd in termen van diezelfde burgers, bedrijven en andere betrokkenen. En een krachtige missie voldoet aan het inclusiviteits-criterium: het is positief geformuleerd zo dat iedereen zich betrokken voelt en zich er bij voelt horen.
In dit kader deel ik graag een van mijn persoonlijke favoriete uitspraken van The Blues Brothers Jake en Elwood. In de gelijknamige film zegt Jake “We’re putting the band back together” en vult Elwood zijn broer aan “We’re on a mission from God”. Hun missie is niet om muziek te maken of een blues band te zijn, maar om het weeshuis te laten voortbestaan. Daarvoor doen ze het: niet voor zichzelf, niet om zo maar muziek te maken, maar om bij te dragen aan een hoger doel. Een doel waar ze zich voor opofferen en zelfs voor in de gevangenis belanden, zoals iedereen weet die de film kent.
Elwood Blues
Mooie voorbeelden uit de praktijk
Om het praktisch en toepasbaar te maken, geven we een paar voorbeelden over wat een goede missie is en waarom wij die goed vinden.
Missie gemeente Oss
“We helpen de Osse samenleving om voor zichzelf te zorgen. We ondersteunen, zodat iedereen kan meedoen. Is er een initiatief vanuit de samenleving? Dan helpen we waar dat nodig is. We doen mee in netwerken en helpen onze inwoners en organisaties om deze netwerken verder op te bouwen.”
Het mooie aan de missie van Gemeente Oss is dat het zich ten doel stelt dat iedereen kan meedoen en voor zichzelf kan zorgen (het hoger gelegen maatschappelijk doel). En tegelijk formuleren ze duidelijk wat hun rol of bijdrage is: de gemeente als ondersteuner van initiatieven en netwerken.
Missie gemeente Nieuwegein
De inwoners beleven Nieuwegein op een fijne manier, waarbij iedereen de ruimte heeft en krijgt. Dat is onze missie. Wij nemen de verantwoordelijkheid voor een aantrekkelijke, gevarieerde en duurzame openbare ruimte. Samen maken we de stad tot een gezellige, veilige en schone plek waar iedereen zich thuis voelt.
Het krachtige van de missie van Gemeente Nieuwegein is dat ze beginnen met de inwoners: daar doen ze het voor. Dat de inwoners een gezellige, veilige en schone plek ervaren waar iedereen zich thuis voelt. Ook de Gemeente Nieuwegein vertelt ‘wat’ ze doen: verantwoordelijkheid nemen voor een aantrekkelijke, gevarieerde en duurzame openbare ruimte. Daar kan je als burger ze dus ook op aanspreken.
Missie GGD Amsterdam
‘Het beschermen en bevorderen van de volksgezondheid in het werkgebied’
Een kort maar o zo treffende missie. Zo compact dat ie geen verdere uitleg behoeft
Missie GGD Amsterdam
Minder geslaagde voorbeelden van een waardengedreven missie
Om te voelen dat het soms niet goed werkt, geven we hier een voorbeeld van een provincie en gemeente. Het mist scherpte, en spreekt niet direct tot de verbeelding. Dit zit ener
Missie Provincie
Wij halen het beste uit onszelf én onze partners voor de toekomst van onze provincie. Samen helpen wij [….] beter maken: aantrekkelijk, bereikbaar, concurrerend en duurzaam [….] hoort tot de top van kennis- en innovatieregio’s.
Missie gemeente
Samen bepalen we hoe onze toekomst er uit ziet en wat er gebeurt. Zo geven we onze gemeenschap samen vorm, zo gaan we samen vooruit. Samen maken we het mooier.
Missie ZBO
Het is onze missie om, samen met onze partners, verschil te maken door werken voor mensen te bevorderen. Als werken onmogelijk is, zorgen we snel voor inkomen.
De voorbeelden missen wat mij betreft scherpte, en spreken niet direct tot de verbeelding. Dit zit enerzijds in het vage en conceptuele taalgebruik. Anderzijds zit het volgens mij in het feit dat er weinig waarden in worden genoemd. Woorden zoals ‘samen ‘en ‘concurrerend’ raken niet aan de diepere emoties, zoals veiligheid, schoonheid en duurzaamheid.
Op zoek naar meer maatschappelijke impact
Een goede missie bevat dus niet alleen ‘wat’ een organisatie doet, maar vooral ‘waarom’ je dat doet en wat de meerwaarde is voor de burger of de samenleving. Een waardengedreven missie beschrijft daarom ten diepste wat je als gemeente, provincie of ZBO voor de samenleving wilt betekenen. Een goede missie bevat dus altijd elementen van impact voor burgers, cliënten,…. Altijd beschreven vanuit het perspectief van diegene voor wie de organisatie werkt en niet uitsluitend in intern termen van ‘wat’ de organisatie zelf ‘doet. En altijd vanuit een inclusieve en positieve benadering: hoe wordt de burger, de cliënt, …er beter van. Als je vertelt wat je voor de ander wilt bereiken, zal de ander verbinding ervaren. Als je vertelt wat je voor jezelf wilt bereiken, zal de kloof blijven bestaan.
Waardengedreven missie: Een gezamenlijk handelingsperspectief
Als een waardengedreven missie iets vertelt over het ‘waarom’, dan moet er ook nog iets volgen over het ‘hoe’ en over vanuit welke waarden dan gehandeld worden. Niet voor niets wordt de missie gevolgd door de visie of door kernwaarden. Deze drie samen beschrijven de waardenset die voor de medewerkers als praktische leidraad zou moeten gelden. Als we meer contact willen tussen lokale overheden en het publiek, is het expliciet maken van deze waardenset een noodzakelijke eerste stap. Want het geeft de medewerkers een context waarbinnen ze kunnen handelen: het gezamenlijke handelingsperspectief. Het geeft richting aan houding en gedrag én het maakt de ene organisatie uniek van de andere. Een missie alleen maakt namelijk nog geen unieke organisatie met uniek DNA. Daarvoor heeft het meer waarden nodig dan alleen een missie.
In de volgende blog over de waardengedreven organisatie staan we stil bij de visie en hoe deze bijdraagt aan meer impact.
Kijk hier voor onze visie op strategie en waardengedreven organisaties. Kijk ook naar onze pagina over strategisch advies
