Je bent vast wel eens geraakt door het verhaal van een ander. Mij overkwam dit tijdens een bijeenkomst van een strategische alliantie van welzijnsinstellingen voor hun opdrachtgever, medewerkers en klanten. Heel onverwacht begon een meneer naast mij te huilen. Hij raakte geëmotioneerd, omdat hij zich realiseerde dat niet alleen de voor hem bekende opvangorganisatie voor dak- en thuislozen zich om hem bekommerde, maar ook de andere welzijnsorganisaties écht iets voor hem wilden betekenen.
De impact van samenwerken op alliantievorming
Deze gebeurtenis raakte mij omdat ik het een prachtig voorbeeld vind van de impact die een succesvolle strategische alliantie kan hebben. Het maakt het resultaat zichtbaar van een samenwerking tussen een groep welzijnsorganisaties, die hard heeft gewerkt om een hele kwetsbare doelgroep, zoals dak- en thuislozen, toegang te verlenen tot alle basisvoorzieningen voor een beter leven.
Het heeft mij vooral geraakt omdat samenwerken in mijn ervaring geen vanzelfsprekendheid is, maar hard werken. Het is alleen mogelijk wanneer organisaties het welzijn van de bewoners boven hun eigen organisatiebelang stellen. Hiervoor moet je over je eigen organisatiegrenzen heen kunnen en durven stappen. Maar hoe kom je zo ver?
Alliantievorming: Makkelijk op inhoud, moeilijk op vorm
Dit brengt mij anderhalf jaar terug in de tijd, toen ik met mijn collega aan de start stond van een intensief proces van begeleiding van de vorming van deze strategische alliantie. Op dat moment voerden we kennismakingsgesprekken met iedere organisatie. We wilden weten in hoeverre men bereid was tot alliantievorming. Wat voor hen de meerwaarde van deze samenwerking was, maar ook wat mogelijke showstoppers zouden zijn.
Het begon goed. Want na de kennismakingsgesprekken en een voorzichtige start zag ik tijdens de inhoudelijke sessies deelnemers steeds enthousiaster worden over de doelen die zij met elkaar konden bereiken. De meerwaarde van deze – toen nog potentiële – samenwerking kreeg handen en voeten. En stap voor stap kreeg het gedragen meerjarenplan vorm, met daarin een gezamenlijke ambitie en de ontwikkelopgave voor iedere organisatie en het collectief.
Daarnaast startte een veel kwetsbaarder proces: het formaliseren van de samenwerking. Er moesten onder meer afspraken worden gemaakt over verdeling van middelen, onderlinge aansprakelijkheid, consequenties van uittreden en van een mogelijk faillissement. Ik vroeg mij wel eens af of de alliantie zou slagen. Zo makkelijk als de partijen elkaar op de inhoud wisten te vinden, zo lastig was dit onderdeel. Naarmate de tijd vorderde begonnen deze gesprekken steeds stroever te lopen, door gevoelens van ongelijkwaardigheid, angst voor verlies van autonomie, angst voor het kwijtraken van een deel van het aanbod en dergelijke. Het is ook moeilijk om afspraken te maken tijdens de alliantievorming als je de consequenties van de keuzes nog niet goed overziet of eraan twijfelt wat deze voor jouw organisatie gaan betekenen.
Vertragen om te versnellen
Om deze impasse te doorbreken stelde één van de partners het volgende voor: “laten we allemaal voor de volgende keer nadenken over de vraag welk comfort we nodig hebben van de andere partijen om deze samenwerking aan te gaan”. Dit leek op het eerste gezicht een gepasseerd station. Immers, de partijen hadden al flink wat gesprekken gevoerd en je zou dit kunnen uitleggen als ‘terug bij af’. Maar het bleek een briljante zet. Partijen gunden het elkaar om helemaal opnieuw naar de ‘voorwaarden’ te kijken, ook al was er in de achterliggende gesprekken al veel afgesproken. Hierna kwam de samenwerking in een stroomversnelling en is deze onomkeerbaar geworden, met mooie resultaten voor de bewoners tot gevolg.
Deze ervaring heeft mij tot het inzicht gebracht dat alliantievorming tot op het laatste moment spannend blijft, want iedere partij kan elk moment uitstappen. Maar vooral: een strategische alliantie kan alleen slagen als er mensen aan tafel zitten met een open mind en de bereidheid om een stap achteruit te zetten als dat nodig is voor een ander. Dat voelt als vertragen, maar in feite is dat je versnelling!
